Βαλεντίνος

I

(Valentinus, 2ος αι. μ.Χ.). Γνωστικός από την Αίγυπτο. Σπούδασε στην Αλεξάνδρεια και κατόπιν, περίπου το 140 μ.Χ., εγκαταστάθηκε στη Ρώμη. Τις θεωρίες του γνωρίζουμε από κάποια αποσπάσματα που παραθέτει ο Κλήμης ο Αλεξανδρεύς, καθώς επίσης από τα αντιρρητικά έργα του Τερτυλλιανού και κυρίως του Ειρηναίου, επισκόπου Λουγδούνου. Το σύστημά του, αρκετά δύσληπτο και σκοτεινό, προήλθε από την ανάμειξη ορφικών, πλατωνικών, εβραϊκών και ιρανικών ακόμη στοιχείων. Κατά την κοσμογονία του Β., από την αυθύπαρκτη και αγέννητη Αρχή, προήλθε σε τρεις διαδοχικές φάσεις ένα σύνολο 30 αιώνων, σε ζεύγη αρσενικού και θηλυκού. Με τη συνεργασία όλων των αιώνων, που το σύνολό τους αποτελούσε το πλήρωμα, γεννήθηκε ο υπέρτατος αιώνας, ο Ιησούς ή Σωτήρ. Οι άνθρωποι ανήκουν στον κατώτερο κόσμο (κένωμα) και διακρίνονται σε πνευματικούς, ψυχικούς και υλικούς. Οι πνευματικοί δεν έχουν ανάγκη σωτηρίας, ενώ οι υλικοί είναι καταδικασμένοι. Η θέση όμως των ψυχικών είναι αβέβαιη. Για τη σωτηρία τους, ο Ιησούς εγκαταλείπει το πλήρωμα, παίρνει με το βάπτισμα την ανθρώπινη φύση, και αφού εξασφαλίσει τη σωτηρία των ψυχικών –λίγο πριν τον σταυρικό θάνατό του– επιστρέφει στο πλήρωμα. Πρόσφατα ανακαλύφθηκε ένα κοπτικό χειρόγραφο που αποδίδεται στον Β.

II

(Valentinus). Όνομα ιστορικών προσώπων.

1. Πρόκριτος από την Παμφυλία (τέλη 4ου–αρχές 5ου αι. μ.Χ.). Όταν στους πρώτους χρόνους της βασιλείας του Αρκάδιου (395-408) στασίασαν οι Γότθοι της Μικράς Ασίας, ο Β., επικεφαλής συμπατριωτών του, κατόρθωσε να τους νικήσει.

2. Ανώτερος βαθμούχος του Ιουστινιανού Α΄ (6ος αι. μ.Χ.).

3. Βυζαντινός στρατηγός (6ος αι. μ.Χ.). Διακρίθηκε στην εκστρατεία του Βελισάριου εναντίον των Γότθων της Ιταλίας (536). Ως αρχηγός του ιππικού πραγματοποίησε τολμηρές εξόδους στη διάρκεια της πολιορκίας της Ρώμης. Το 545 ανέλαβε με επιτυχία να εφοδιάσει με τρόφιμα τη φρουρά της Δρυούντας (Οτράντο) και τον επόμενο χρόνο, όταν οι Γότθοι πολιορκούσαν τη Ρώμη, στάλθηκε σε βοήθεια του Πόρτου (επίνειου της Ρώμης). Από εκεί, με ξαφνικές επιδρομές, προκάλεσε σοβαρές φθορές στους πολιορκητές. Σκοτώθηκε σε ενέδρα των Γότθων, που προετοιμάστηκε με τη βοήθεια κάποιου βυζαντινού στρατιώτη που είχε αυτομολήσει στο εχθρικό στρατόπεδο.

4. Επίσκοπος (6ος αι. μ.Χ.). Βρισκόταν στη Σικελία, όταν οι Βυζαντινοί της Ρώμης ήταν πολιορκημένοι από τους Γότθους. Σε αυτόν ανέθεσε ο επίσκοπος Ρώμης Βιργίλιος την αποστολή τροφίμων στην περικυκλωμένη πόλη. Οι Γότθοι το πληροφορήθηκαν και περίμεναν τον Β. με τους άντρες του και τους έσφαξαν όλους, εκτός από τον επίσκοπο, μόλις αποβιβάστηκαν από τα πλοία τους στις εκβολές του Τίβερη. Τον Β. τον οδήγησαν στον ηγεμόνα των Γότθων Τουτίλα, που διέταξε να του κόψουν και τα δύο χέρια (547).

5. Πάπας (;-827). Καταγόταν από τον ρωμαϊκό οίκο των Λόντζι και ήταν ο 103ος πάπας της Ρώμης.